Początek lata zapewne większości z nas kojarzy się z zapachem i smakiem truskawek.
Bez wątpienia są to jedne z ulubionych letnich owoców Polaków. Posiadają wiele zalet: łatwo się je uprawia, nie są zbyt wymagające w stosunku do gleby, mają przyjemny aromat, są też skarbnicą wielu związków prozdrowotnych. Na ich szczególną pozycję w letnim jadłospisie deserów z pewnością wpływa także sezonowość. Tymi smakowitymi owocami możemy cieszyć się bardzo krótko, bo tylko w czasie lata – od czerwca do sierpnia. Jednak w naszym sklepie przez cały rok dostępne są przyrządzone z nich przetwory, takie jak soki, dżemy, kompot, ocet i syrop, które jak wskazują badania naukowe, również wykazują cenne właściwości prozdrowotne.
Truskawki to bardzo popularne owoce jagodowe uprawiane na terenie większości krajów o klimacie umiarkowanym oraz w chłodniejszych rejonach podzwrotnikowych. Światowe zbiory truskawek szacuje się na ponad 800 tys. ton, z czego na USA przypada około 27%, na Polskę około 25%, a dalsze miejsca zajmują: Hiszpania, Meksyk i Włochy.
Wartość żywieniowa
Spośród wszystkich właściwości truskawek najważniejszymi są zawartość cennych składników prozdrowotnych i wspaniały smak. Jeśli ktoś szuka usprawiedliwienia dla swojego truskawkowego szaleństwa, znajdzie je poniżej.
Owoce truskawki są niskokaloryczne, zawierają ok. 32 kcal w 100 g świeżych owoców.
Minerały w truskawkach
W swoim składzie zawierają wapń, żelazo, fosfor, potas, magnez oraz wiele witamin. Stanowią cenne źródło kwasu L-askorbinowego (witaminy C) i związków polifenolowych – naturalnych antyoksydantów. Truskawki wykazują jedną z najwyższych aktywności antyoksydacyjnych wśród owoców, co oznacza, że potrafią neutralizować nadmiar wolnych rodników z organizmu człowieka, spowalniają procesy starzenia się organizmu oraz zapobiegają rozwojowi chorób określanych jako cywilizacyjne.
| wapń | 16 mg |
| żelazo | 0,41 mg |
| magnez | 13 mg |
| fosfor | 24 mg |
| potas | 153 mg |
| witamina C | 60 mg |
| witamina A | 1 μg |
| witamina E | 0,29 μg |
| witamina B1 | 0,024 mg |
| witamina B2 | 0,022 mg |
| witamina B3 | 0,386 mg |
| witamina B6 | 0,047 mg |
Wapń i fosfor wzmacniają kości i korzystnie wpływają na układ mięśniowy i szkieletowy, żelazo zwiększa produkcję hemoglobiny i zapobiega występowaniu niedokrwistości.
Działanie antyoksydacyjne truskawek
Ponadto truskawki wykazują silne działanie przeciwutleniające – regularne ich spożywanie zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób spowodowanych przez nadmiar wolnych rodników. Duże ilości błonnika usprawniają pracę układu pokarmowego i powodują utrzymywanie uczucia sytości na dłużej. Truskawki są także źródłem substancji biologicznie czynnych, m.in. witaminy C i polifenoli. Badania ostatnich lat wskazują, że związki te mają silne właściwości antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, antymutagenne oraz wykazują aktywność przeciwzapalną.
Czy wiesz, że truskawki zawierają więcej witaminy C niż cytryna i inne owoce cytrusowe?
60 mg > 
50 mg > 
45 mg > 
40 mg > 
30 mg >
Witamina C
Witamina C wykazuje silne właściwości przeciwutleniające. Oznacza to, że witamina C może neutralizować negatywne skutki stresu oksydacyjnego, poprzez wygaszanie reaktywnych form tlenu. Reaktywne formy tlenu powstają w wyniku normalnego metabolizmu komórkowego, ale na ich nadmierne gromadzenie mają również wpływ liczne czynniki środowiskowe, takie jak: zanieczyszczenie powietrza, jony metali ciężkich lub dym papierosowy. Stres oksydacyjny przyczynia się do wielu stanów patologicznych i chorób, w tym nowotworów, zaburzeń neurologicznych, nadciśnienia, cukrzycy i astmy.
Witamina nie tylko dla ludzi.
Witamina C zapewnia wewnątrzkomórkową i pozakomórkową zdolność przeciwutleniającą przede wszystkim poprzez wychwytywanie i wygaszanie wolnych rodników tlenowych.Witamina C pełni funkcję naturalnej ochrony przed stresem oksydacyjnym również u roślin. Stwierdzono, że witamina C bierze aktywny udział w reakcji roślin na stresy abiotyczne, takie jak susza, chłód, toksyczność metali ciężkich, ciepło i stres osmotyczny. Dowiedziono, że syntetyczne pestycydy mogą również wywoływać stres oksydacyjny prowadzący do generowania wolnych rodników w roślinach, dlatego tak ważny jest ich naturalny mechanizm obronny.
Truskawka ekologiczna | Truskawka konwencjonalna |
| Składniki: truskawki | Składniki: truskawki, captan, pyraclostrobin, boscalid, tetrahydrophthalimide, myclobutanil, pyrimethanil, fludioxonil, bifenthrin, malathion, fenhexamid, cyprodinil, carbendazim, malaoxon, azoxystrobin, methamyl, quinoxyfen, fenpropathrin, acetmiprid, propiconazaole, bifenazate,thiamenthoxam, spinosad A, hexythiazox, metalaxyl, propiconazole II, iproione, propiconazole I, endosulfan sulfate, piperonyl butoxide, endosulfan II, chlorpyrifos, carbaryl, pyriproxfen, edosulfan I, 1-naphthol, acephete, clothianidin, azinphos methyl, naled, cyhalothrin, dicloran, folpet, tebuconazole, fenbuconazole, propargite, dimethoate, heptachlor epoxide, diazinon |
Ekologiczne czy konwencjonalne owoce?
Choć przedstawiona grafika ma charaktery bardziej żartobliwy to nie da się ukryć, że truskawki pochodzące z produkcji ekologicznej różnią się od tych z upraw konwencjonalnych. Nasze ekologiczne gospodarstwo – to tylko naturalne owoce i warzywa.
Kiedy owoce nazwiemy ekologicznymi?
W systemach rolnictwa ekologicznego zabronione jest stosowanie syntetycznych środków ochrony roślin (pestycydów) i nawozów mineralnych.Natomiast szeroko stosowane są nawozy organiczne, takie jak obornik i kompost, co wspiera bioróżnorodność. Przyczynia się to również do zwiększonej syntezy związków polifenolowych w truskawkach ekologicznych. Jest to w dużym stopniu związane z mniejszą podażą łatwo przyswajalnego azotu mineralnego w glebie. W uprawach, w których azot jest łatwo dostępny (konwencjonalnych), rośliny produkują przede wszystkim związki o dużej zawartości azotu, np. metabolity wtórne zawierające azot, takie jak chlorofile. Natomiast w sytuacji, gdy dostępność azotu jest ograniczona (w uprawach ekologicznych), rośliny wytwarzają związki o dużej zawartości węgla, np. metabolity wtórne niezawierające azotu, takie jak związki polifenolowe.
Związki polifenolowe
Są wytwarzane przez rośliny w celach obronnych w stanach podwyższonego stresu biotycznego lub abiotycznego. Wytwarzanie polifenoli przez rośliny stanowi ich naturalny mechanizm obronny na skutek działania czynników stresowych związanych, np. z suszą, mrozem i wysokim promieniowaniem świetlnym. Można je również nazwać „naturalnymi pestycydami”, ponieważ chronią rośliny przed czynnikami biotycznymi, takimi jak grzyby, bakterie, wirusy i szkodniki. W związku z tym w uprawach ekologicznych, w których nie stosuje się syntetycznych środków ochrony roślin, rośliny wytwarzają więcej związków polifenolowych w celu uzyskania naturalnej ochrony
Od czego zależą właściwości truskawek?
Zawartość związków biologicznie czynnych w truskawkach zależy głównie od metody uprawy, a także odmiany i czasu zbioru. Potwierdzić to mogą badania1 dotyczące wpływu systemu ekologicznego i konwencjonalnego na jakość owoców truskawki, które wykazały, że truskawki odmiany Elkat pochodzące z produkcji ekologicznej cechowały się istotnie większą zawartością kwasu L-askorbinowego (123 mg/100 g świeżej masy) w porównaniu z truskawkami pochodzenia konwencjonalnego (57 mg/100 g świeżej masy). Truskawki ekologiczne zawierały również więcej polifenoli (137 mg/100 g świeżej masy), w porównaniu z truskawkami konwencjonalnymi (122 mg/100 g świeżej masy) (Tabela 1.).
Badania nad truskawkami
W innym badaniu2 analizowano owoce truskawek pochodzące z upraw ekologicznych i konwencjonalnych. W owocach zbadano również zawartość kwasu L-askarbinowego i polifenoli. W tym przypadku wyższą zawartością przeciwutleniaczy charakteryzowały się także truskawki ekologiczne (Tabela 2.). Również z badań3 dotyczących analizy oznaczenia zawartości witaminy C w owocach truskawek pochodzących z upraw ekologicznych i konwencjonalnych, przeprowadzonych przez kolejnych badaczy, wynika, że zawartość witaminy C w truskawkach ekologicznych jest wyższa niż w truskawkach pochodzących z systemu konwencjonalnego (Rysunek 1.).
| Nazwa substancji biologicznie czynnej | Truskawki ekologiczne | Truskawki konwencjonalne |
| kwas L-askorbinowy [mg/100 g ś. m.] | 123 | 57 |
| polifenole [mg kwasu galusowego/100 g ś. m.] | 137 | 122 |
Źródło: opracowanie na podstawie Fijoł-Adach i in. 2016
| Nazwa substancji biologicznie czynnej | Truskawki ekologiczne | Truskawki konwencjonalne |
| kwas L-askorbinowy [mg/100 g ś. m.] | 62,1 | 56,6 |
| polifenole [mg kwasu galusowego/100 g ś. m.] | 137 | 124 |
Źródło: opracowanie na podstawie Reganold i in. 2010
Truskawki są niezastąpione w kuchni:
Sok, ciasto z truskawkami, przetwory takie jak dżemy czy konfitury i wszelkie inne desery stanowią cenne źródło witamin i wspaniałego smaku. Osoby, które nie chcą jeść słodkich produktów ze względu na stosowaną dietę, nie muszą rezygnować ze spożycia świeżych truskawek. Są niskokaloryczne, a indeks glikemiczny tych owoców wynosi tylko 40, co oznacza, że można je spożywać w dużych ilościach nawet codziennie bez obaw o figurę. Jednak warto zwracać uwagę na ich pochodzenie, aby nie zawierały zanieczyszczeń i niepożądanych substancji. Najlepiej jest wybierać te z upraw ekologicznych lub samemu uprawiać w przydomowym ogródku.
dr inż. Alicja Ponder
Instytut Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW w Warszawie
Katedra Żywności Funkcjonalnej i Ekologicznej
Zakład Żywności Ekologicznej
Źródła:
- Fijoł-Adach E. B., Feledyn-Szewczyk B., Kazimierczak R., Stalenga, J. 2016. Wpływ systemu produkcji rolnej na występowanie substancji bioaktywnych w owocach truskawki. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 1: 78-86.
- Reganold J.P., Andrews P.K., Reeve J.R., Carpenter-Boggs L., Schadt C. W., Alldredge J.R., Zhou J. 2010. Fruit and soil quality of organic and conventional strawberry agroecosystems. PLoS One 5(9):12346.
- Pasternakiewicz A., Król W., Dnugan M., Kluz M. 2010. Porównanie zawartości wybranych składników owoców i warzyw z upraw tradycyjnych i ekologicznych Risk Factors of Food Chain 252-256.
- Świetlikowska, K., Hallmann, E., Hyla, I., & Rembiałkowska, E. (2010). Ocena zawartości związków bioaktywnie czynnych w wybranych dżemach pochodzących z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 55(4), 162-165.
- Bojarska, J. E., Czaplicki, S., Zarecka, K., & Zadernowski, R. (2006). Związki fenolowe owoców wybranych odmian truskawki. Żywność: nauka-technologia-jakość, 13(2 (47), Supl.), 20-27.
- Skupień, K. (2003). Ocena wybranych cech jakościowych świeżych i mrożonych owoców sześciu odmian truskawki. Acta Scientrarium Polonorum, 2(2), 115-123.
- Masny, A., Laszlovszky-Zmarlicka, A., Cieslinski, G., & Smolarz, K. (1996). Ocena przydatnosci wybranych nowych odmian truskawki do uprawy polowej. Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, 3, 37-47.
- Gwozdecki, J. (2000). Ocena owocowania nowych odmian truskawki w Skierniewicach. Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, (08), 249-254.
- Masny, A., Markowski, J., & Zurawicz, E. (2001). Ocena jakosci owocow najnowszych klonow truskawki hodowli Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, 9, 179-184.
- Gwozdecki, J. (2002). Odmiany truskawki w rejestrze iw badaniach. Owoce, Warzywa, Kwiaty, 6, 12.
- Bieniasz, M. O. N. I. K. A., Małodobry, M. O. N. I. K. A., & Lech, W. Ł. O. D. Z. I. M. I. E. R. Z. (2007). Ocena plonowania i jakości owoców dziewięciu odmian truskawki. Rocznik Akademii Rolniczej w Poznaniu, 383, 269-273.
- Plocharski, W. (2002). Truskawki na zaopatrzenie rynku owocow swiezych i do przetworstwa. Przemysł Spożywczy, 6 (56), 12-14.
