Temperatura na zewnątrz jest coraz wyższa, a my powoli zaczynamy czuć już wiosnę, a wraz z nią nabieramy ochoty na wiosenne przysmaki. W tym okresie powoli zaczynają pojawiać się pierwsze nowalijki. Warto jednak się powstrzymać i zastanowić, czy na pewno chcemy po nie sięgać.
Nowalijki
Nowalijki to pierwsze, młode, wiosenne warzywa, ukazujące się jeszcze przed głównym sezonem.
Spragnieni witamin dajemy się skusić na pierwsze rzodkiewki, sałatę czy ogórki i z rozczarowaniem odkrywamy, że są twarde, mało słodkie i bez zapachu. Nie ma się jednak czemu dziwić. Tak wcześnie warzywa nie zdążyły jeszcze wytworzyć cukrów, kwasów organicznych, związków aromatycznych, a więc tego wszystkiego, co warunkuje ich smak i zapach. Pozbawione są też większości substancji odżywczych.
W okresie od marca do maja warzywa uprawiane są pod osłonami i w szklarniach. Nowalijki wymagają długiego nasłoneczniania, a wczesnowiosenny dzień wciąż jest za krótki na ich potrzeby. Aby przyspieszyć zbiory, rolnicy stosują intensywne nawożenie azotowe, Korelują go ze światłem – zatem im krótszy dzień, tym mniej czasu mają na jego wykorzystanie. Nadmiar azotu rośliny odkładają w postaci azotanów, które same w sobie nie są szkodliwe, ale produkty ich przemian już tak. Podczas transportu i przechowywania warzyw, zwłaszcza w wysokiej temperaturze i przy niskim dopływie tlenu, azotany redukują się do szkodliwych azotyn. Te z kolei przyczyniają się do zwiększonej produkcji rakotwórczych nitrozoamin.
Ryzykowne warzywa
Ze względu na zdolność do kumulacji azotanów wczesne warzywa dzielimy na dwie grupy ryzyka. Do pierwszej grupy o dużym ryzyku zaliczamy sałatę, rzodkiewkę, szpinak i inne warzywa liściowe, które łatwo przechowują duże ilości azotanów.
Mniejsze ryzyko występuje w przypadku roślin, których częścią jadalną są owoce. Owoc to osłona nasion – gwarant przetrwania gatunku – zatem w pomidorach czy ogórkach szkodliwych substancji jest mniej.
Jak wybrać nowalijki? Rady:
- podczas zakupu rzodkiewek należy zwrócić uwagę na ich liście: zwiędnięte i pożółkłe świadczą o tym, że roślina nie jest najlepszej jakości;
- podobnie sprawa ma się z pomidorem: jego szypułka powinna być miękka i zielona;
- ogórki, sałatę i szpinak sprzedawane w folii trzeba jak najszybciej z niej odwinąć, wyjąć z opakowania i położyć na sitku lub w innym naczyniu, w którym będą mogły „oddychać”;
- nie kupujmy warzyw z najmniejszym nawet śladem pleśni;
- wszystkie rośliny liściowe najlepiej spożywać od razu w dniu zakupu;
- wybierajmy warzywa mniej wyrośnięte i unikajmy tych nienaturalnie dużych;
- przed spożyciem wszystkie warzywa dokładnie umyjmy. Niektóre substancje rozpuszczają się w wodzie, a więc dobrym pomysłem będzie wcześniejsze wymoczenie warzyw przez ok. pół godziny.
Co jeść i jak wspomagać organizm w okresie przesilenia wiosennego?
W okresie przesilenia wiosennego należy przede wszystkim pamiętać o podstawowych zaleceniach żywieniowych i stosować dietę złożoną z dobrze zbilansowanych posiłków.W każdej prawidłowej diecie powinny znaleźć się warzywa i owoce bogate w witaminy, w szczególności w witaminę C (takie jak natka pietruszki, papryka, ziemniaki, przetwory z owoców jagodowych), która wspiera odporność organizmu. Warto również sięgnąć po naturalne probiotyki, takie jak kapusta kiszona i ogórki kiszone, które zawierają korzystne bakterie fermentacyjne. Bardzo ważne jest uzupełnienie zimowych niedoborów witaminy D włączając do swojej diety masło i oleje roślinne.
źródła:
- Zdrodowska, H. (2014). Nowalijki. Wiadomości Rolnicze. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, (03).
- Jagodzinska, A. Nowalijki pod lupą i na talerzu. Zachodniopomorski Magazyn Rolniczy, (80).
- Żurek, M. Nowalijki–czy warto po nie sięgać?.
- Borkowska, H. (2019). Nowalijki na parapecie. Wieś Mazowiecka. Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie, (03).
