O tym, że pomidory są zdrowe wie nawet dziecko. Utarło się przekonanie, że są niezwykle dobre dla serca, ponieważ zawierają dużo potasu – co rzeczywiście jest prawdą. Ale prawdziwym dobroczynnym skarbem pomidorów nie jest tylko potas, ale kombinacja witamin, minerałów i pozostałych składników – jak np kwasy, czy likopen które czynią pomidory zdrowym i niezbędnym w diecie warzywem.
Pomidory, czy pomidorowe przetwory?
Ciekawostką jest, że pomidorowe przetwory mają więcej wartości prozdrowotnych aniżeli świeże warzywo. Przykładowo sos pomidorowy, przecier czy ketchup dzięki skoncentrowaniu składników są bardzo wartościowe.
Świeże pomidory są bogatym źródłem witaminy C oraz całej grupy witamin B. Są cennym źródłem potasu, magnezu, żelaza oraz sodu. W przypadku przetworów rzecz ma cię podobnie jak do witamin. W 100 g ketchupu znajdziemy dużo więcej pierwiastków aniżeli w jednym ważącym 170 g pomidorze.
Czy ketchup jest zdrowy?
Ciekawie ma się to w stosunku do utartych stereotypów, że ketchup to niekoniecznie wartościowy produkt. Oczywiście ketchup sklepowy czy też koncernowy faktycznie może nie być wartościowym produktem, a co więcej może okazać się nawet szkodliwy. Wynika to z procesu produkcji i używanych pomidorów – hodowanych na skalę przemysłową i często modyfikowanych, a także ze względu na liczne sztuczne dodatki i konserwanty.
Co innego ketchup domowy – do którego produkcji używa się ekologicznych, własnych (lub pochodzących ze znanego źródła) pomidorów oraz pomija chemiczne i sztuczne konserwanty. Taki ketchup – czy też sos bo konsystencja jest podobna pozostaje wartościowy, a co więcej może działać pro zdrowotnie.
Zasługą tego są między innymi zawarte w pomidorach kwasy: cytrynowy, jabłkowy, chlorogrenowy oraz kumarynowy. Dzięki temu pomidory i przeciery pomidorowe działają na organizm oczyszczająco i pomagają zachować równowagę w organizmie ( kwas cytrynowy). Pomidory także dzięki zawartości błonnika, ale i kwasu chlorogenowego są polecane przy odchudzaniu.Kwas ten ma podobne działanie do zielonej kawy – zmniejsza wchłanialność cukrów, a co za tym idzie pomidory nie tylko dla tych co na diecie, ale też dla cukrzyków!
Ponadto pomidory mają właściwości antynowotworowe ( między innymi dzięki zawartości kwasu kumarynowego).
Pomidory i likopen.
Jednak najcenniejszym skarbem pomidorów jest likopen – składnik który odpowiada za ich czerwoną barwę. Znajdziemy go także w takich owocach jak arbuz czy papaja – jednak to pomidorowe przetwory są jego największym źródłem. Pewnie zastanawiacie się dlaczego to przetwory, a nie jak zazwyczaj świeży produkt są większym nośnikiem zdrowotnego składnika? W przypadku likopenu badania wskazują, że procesy jak np ogrzewanie czy też wymieszanie go z tłuszczem powodują większą jego wchłanialność.
Jak działa likopen?
Likopen należy do grupy związków zwanych kartenoidami. Są one naturalnymi barwnikami ( czerwony, pomarańczowy, różowy i żółty), ale też są naturalnymi przeciwutleniaczami. Skoro wiemy już że odpowiada on za czerwoną barwę pomidorów, jasnym staje się że najzdrowsze będą te dojrzałe, podobnie z przetworami – te przygotowane z w pełni dojrzałych ( oczywiście w naturalnych warunkach) pomidorów przyniosą najwięcej korzyści.
Trwające nieustannie badania nad właściwościami likopenu wskazują, że wpływa on na utlenianie cholesterolu LDL, tym samym ma działanie przeciwmiażdżycowe. Co więcej wpływa on na pracę serca, gdyż badania wskazują, że osoby w których krwi był wysoki poziom likopenu były o połowę mniej zagrożone ryzykiem zawału. Regularne dostarczanie tego związku nie tylko zmniejsza ryzyko miażdżycy, obniża poziom cholesterolu, ale też 0 30- 40 % obniża ryzyko zawału, a tym samym działa niezwykle pro zdrowotnie na układ krążenia i serce.
Działanie przeciwnowotworowe likopenu:
Ale likopen to nie tylko lek dla naszego serca. Badania wskazują, że może mieć on działanie przeciwnowotworowe. Nieustannie prowadzone badania wskazują, że działa przeciwnowotworowo szczególnie w przypadku raka szyjki macicy, raka piersi oraz raka prostaty .
Wyniki badań wskazują, że 30 mg likopenu spożywane codziennie przez 3 tygodnie może być wystarczające by modulować rozwój raka prostaty . Badania sugerują, że likopen wykazuje również działanie ochronne w przypadku nowotworu szyjki macicy. Na podstawie badań biochemicznych i oceny spożycia odnotowano odwrotnie proporcjonalną zależność pomiędzy poziomem likopenu w osoczu krwi, a występowaniem ryzyka zachorowania na nowotwór szyjki macicy . Również zaobserwowano obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwór piersi u kobiet z wysokim poziomem likopenu w surowicy krwi(1).
Jeszcze więcej prozdrowotnych właściwości likopenu:
- Badania wskazują, że jego regularne spożywanie zmniejsza ryzyko osteoporozy – a to dlatego że poprawia on gęstość mineralną kości i chroni przed utratą tkanki kostnej.
- Dzięki temu że jest naturalnym antyutleniaczem może mieć wpływ na rozwój zaćmy – której rozwój ściśle wiązany jest z tzw stresem oksydacyjnym.
- Podobnie jak w przypadku zaćmy może opóźniać procesy starzenia, artretyzm, a także cukrzycę.
- Naukowcy zwracają uwagę, że pomidory dzięki zawartości likopenu zwiększają zdolność skóry do ochrony przed promieniowaniem UV – a co się z tym może wiązać działają przeciwnowotworowi skóry.
Dlatego też tak ważne jest aby w naszej diecie nie zabrakło zarówno świeżych jak i przetworzonych pomidorów. Nie można jednak zapominać, że produkowane na skale masową pomidory – te szklarniowe, bez słońca, nawożone i modyfikowane – choć często wyglądające pięknie, pozbawione są likopenu lub też jego stężenie jest w nich minimalne. Co za tym idzie ketchupy, czy też sosy produkowane przez korporacje nie zawierają zbyt dużych ilości tego składnika, a dodatkowo naszpikowane są jeszcze masą sztucznych składników. Wtedy też dobroczynna zupa pomidorowa staje się zupełnie bezwartościowa. Dlatego jak powszechnie wiadomo najlepsze są te naturalne i domowe przetwory.
Owocowo – przetwory z pomidorów:
W naszym ekologicznym gospodarstwie, uprawiamy różne odmiany pomidorów, zarówno takie, które najlepiej smakują na surowo, jak również pomidory doskonałe do przecierów, sosów i dań. Pomidory uprawiamy w tunelu sezonowym, co oznacza, że nie jest on sztucznie ogrzewany, ani doświetlany. Gwarantuje to, że owoce zawsze będą smakować jak prawdziwy pomidor, będą soczyste i pełne aromatu. Z tego co urośnie w naszym tunelu tworzymy passatę, sok, ketchup, a także używamy pomidorów jako dodatków do sałatek, leczo, bigosu z jarmużu czy ketchupu z cukinii.
Ekologiczne uprawy pomidorów w Owocowo:
Bibliografia:
Edyta Kwiatkowska, Likopen w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, © Borgis – Postępy Fitoterapii 1/2010, s. 38-41, Zakład Ekonomiki i Finansów, Instytut Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Dariusz Kowalczyk, Barbara Baraniak, Zawartość likopenu i właściwości przeciwutleniające wybranych ketchupów łagodnych, Katedra Biochemii i Chemii Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Kierownik: prof. dr hab. B. Baraniak
Grajek W, Rola przeciwutleniaczy w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia nowotworów i chorób układu krążenia. Żywn Nauk Technol Jakość 2004; 1: 3-11.
Zygmunt Zdrojewicz, Ewelina Pachura, Paulina Pachura, Działanie lecznicze owoców pomidora zwyczajnego, Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Ewelina Gwóźdź, Piotr Gębczyński, Prozdrowotne właściwości owoców pomidora i jego przetworów, Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Grzybów, Wydział Technologii Żywności, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, Kraków
